دستگاه دیپلماسی ایران مغلوب طالبان شده است؟
فرشید عابدی؛ روزنامه‌نگار محلی سیستان و بلوچستان
۱. از آخرین بار که آب قابل ملاحظه‌ای از طریق هیرمند وارد خاک ایران شد، سه سال می‌گذرد و هم‌اکنون
چاه‌نیمه‌های سیستان کمتر از ۱۰ درصد آب دارد،بخشی
از آب موجــود بـه خاطر وجـود گل و الی و جلبک‌ها قابل بهره‌برداری نیست. با ادامه چنین روندی،تابستان سال آینده پنج شهرســتان حوزه سیستان و کلانشـهر زاهدان با بحران تامین آب آشـامیدنی مواجه خواهند شد. افغانستان به لحاظ ژئوپلیتیک کشوری اســت که آب‌های مازاد غالب حوزه‌های آبریز آن به کشورهای همسایه می‌ریزد، سدسازی‌ها به ویژه در حوزه آبریــز هیرمند که فقیرترین منابع آبی و خاکی را دارد برای توسعه کشاورزی، ایجاد اشتغال مدت‌هاست که توسط
دولتهای مختلف با کمک‌ها بین‌المللی دنبال می‌شود، بند انحرافی کمال خان در فروردین ۱۴۰۰ برای کنترل سیلاب‌ها رودخانه هیرمند افتتاح‌شد تا معضل تامین آب سیستان ابزاری برای چانه.زنی با مقامات ایرانی به منظور گرفتن امتیاز توسط کشور دوسـت و برادر باقی بماند. ظرفیت ذخیره بند کمال خان حدود ۵۰ میلیون متر مکعب است در این بند سامانه.ای تعبیه شـده تا سیلاب را به سمت گودزره منحرف کند تا آبی به سمت سیستان جاری نشود. به نظر می‌رسد فقدان اطلاعات
فنی درست کارشناسان وزارت نیرو از بند کمال خان با توجه به‌ظرفیت ذخیره‌بند و عدم توجه به‌سازه انحرافی منجر به موضع‌گیری قاطع دولت و سـخنگوی دستگاه دیپلماسی در زمان افتتاح بند کمال خان شده اســت. کشورهای مختلف برای افزایش ضریب نفوذ یا کسب منافع در افغانســتان به سمت ساخت ســد و توسعه زیرساخت‌های آبی و کشاورزی این کشور می‌روند. سد بخش‌آباد بر روی فراه رود یکی‌دیگر از سدها است که بر حوزه آبریز هیرمند در حال احداث است، پیش‌بینی می‌شود در کمتر از پنج‌سال آینده تکمیل و آبگیری شود. این سد به گونه‌ای طراحی شده که پیک سیلاب
این رودخانه را در زمان ترسالی مهار کند، بزرگترین معضل تکمیل این سد علاوه به صفر رساندن ورودی آب به سیستان، افزایش بی‌سابقه میزان ریزگردهاست.
۲. به رغم فعالیت افغانستانی‌ها در حوزه زیرساخت‌ها آبی و کشاورزی، دستگاه‌های مرتبط با دیپلماسی آب مانند وزارت امور خارجه،نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست در زمینه دیپلماسی آب با وجود معاهده ۱۳۵۱ بسیار منفعل و ناکارآمد عمل کرده‌اند.جلسات بی‌نتیجه کمیساریای آب هیرمند با هیات افغانستانی، عدم نصب دستگاه‌های سنجش میزان آب توسط وزارت نیرو با وجود توانایی افغانستان نسبت به کنترل آب‌ها فرامرزی‌اش و مصاحبه‌های مدیران سازمان حفاظت محیط زیســت که صرفا کارکرد داخلی داشــته، این
ناکارآمدی را ملموس‌تر کرده است. در این میان به جز تماس تلفنــی وزیر امور خارجه با همتای افغانسـتانی خود و تهدید به کاهش سطح روابط در صورت عــدم واگذاری حقابه که هیچگاه عملی نشده و موجب مضحکه قرار گرفتن دستگاه دیپلماســی ایران شـده و تاکید سخنگوی این وزارتخانه در نشست‌های هفتگی با خبرنگاران بر معاهده ۱۳۵۱ و وظایف طرف افغانستانی، وزارت امورخارجه هیچ کار موثری برای
احقاق حق ایران نکرده اســت. موضوع حقابــه آنقدر برای دستگاه دیپلماسی بی‌اهمیت بود که در عمل این موضوع از دستور کار این وزارتخانه خارج و به دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور افعانستان محول‌شده است.
۱۵ مرداد ماه سیلابی ناچیز و خارج از کنترل طالبان وارد دشت سیستان شد، مدت زمان کوتاهی نگذشـته بود که کاظمی‌قمی با انتشار توییتی از جاری شدن آب از سمت افغانستان به چاه نیمه‌های سیستان در راستای معاهده ۱۳۵۱ در پی تعامل مستمر دیپلماتیک و بهره‌گیری از ظرفیت دیپلماسـی عمومی خبر داد. اما معاون سخنگوی امارت اسلامی در مصاحبه‌ای اظهارات کاظمی‌قمی را رد،عنوان کرد این آب بنا به درخواست مردم این کشور رها شده و در خاک افغانستان در حال گردش است. کاظمی‌قمی مدعی تعامل مستمر دیپلماتیک و بهره‌گیری دیپلماســی عمومی اســت اما نسبت به افکار عمومی و حساسیت ریشه‌دار ملت افغانستان نســبت به آب بی‌اطلاع است و متاسفانه موضع‌گیری قبلی که منجر به قطع آب و تغییر عقیده طالبان به دلیل فشـار افکار عمومی شد در رویه وی تغییری ایجاد نکرد. کاظمی‌قمی که به تازگی به عنوان
سفیر ایران در کابل منصوب شــده طی مصاحبه‌ای از رایزنی بدای گرفتن حقابه در سال آینده خبـر داده، این اظهارات نشان از این دارد که امسال از حقابه هیرمند خبری نیست. سیدابراهیم رییســی اوایل مرداد ماه امسال در جلسه هیات دولت به وزاری خارجه و نیرو دستور داد تا موضوع حقابه را تاحصول نتیجه پیگیری کنند اما به رغم سفر وزیر نیرو در تاریخ ۲۰ مرداد به افغانستان این مهم تا کنون محقق نشده است. پس از بروز مشکلات ناشی از خشک‌سالی از جمله تاثیرات
ریزگردها بر سلامت و کیفیت زندگی اهالی سیستان و در پی آن اعتراض کنشگران مدنی، رئیس دولت روز دوم بهمن بار دیگر در جلسه کابینه به وزیر امور خارجه و دستار ویژه‌اش در امور افعانســتان ماموریت داد تا حقابــه را پیگیری کنند. وزیــر امورخارجه از وظایف ذاتی‌اش بی‌اطلاع اســت که هر چند مدت باید رئیس جمهور وظایفش را یادآور شود؟ عدم وجود دیپلماسـی فعال و مستمر، نداشتن موضع قوی برای گرفتن حقابه هیرمند، عدم انسجام میان دو وزارتخانه نیرو و خارجه و نظاره‌گر بودن وزارت امورخارجه علل اصلی به نتیجه
نرســیدن حقوق ایران از رودخانه بین‌المللی هیرمند محسوب می‌شود. به‌رغم بارش‌های متعدد در بازه‌های زمانی مختلف در خاک افغانستان(حوزه آبریز هیرمند) که در برخی اوقات بروز سیلاب در ولایات و ولسوالی‌ها این کشور خسارات بسیار به‌بار می‌آورد و بخش عمده سیلاب توسط سامانه انحرافی بند کمال خان به شـوره زار گودزره منحرف می‌شود،اما هیات حاکمـه طالبان در مذاکرات از عدم وجود آب کافی و بارندگی اندک سخن به میان می‌آورند. ســوال این است که نقش دفتـر رودخانه‌های مرزی و کمیســاریای آب هیرمند در ارائه
مستندات کافی برای اثبات وجود آب کافی به مقامات وزارت امورخارجه چیست و آیا تا کنون به وظیفه خود به درستی عمل کرده‌اند یا اینکه دیپلمات‌های ما با دیپلماسی بیگانه هستند؟
دیدگاه خود را بنویسید