سیاستمداران چرا هشدارها را جدی نمی‌گیرند؟
حسین جمالی؛ تحلیلگر اقتصاد
مسعود نیلی هر بار که سخن می‌گوید، دوز هشدارهایش را بیشتر می‌کند اما همچنان گوشی بدهکار هشدارهای او نیست. این اقتصاددان سرشــناس، در جمعی گفته بعضی شب‌ها به خاطر رصد آمارها وحشتناک افزایش نقدینگی و بالا رفتن تورم خوابش نمی‌برد.اما همه اینها باعث نمی‌شود که خواب سیاستمداران به‌هم بخورد و آمارها نشان می‌دهد هیچکس نگران این وضعیت نیست. به عقیده دکتر نیلی، تورم ۱۰ ماهه سال ۱۴۰۱ ،بدون تردید، قله تورمی اقتصاد ایران، پس از ســال‌های ۱۳۲۱ و ۱۳۲۲ محسوب می‌شود. در طول ۲۵۰ ماه گذشته، تنها ۱۵ مــاه تورم ماهانه بیش از ۴ درصد بوده که ۱۲ماه آن از ۱۳۹۷ به بعد اتفاق افتاده و ۳ماه آن به‌تنهایی در ۱۰ ماه سال ۱۴۰۱ بوده است. در تاریخ ثبت شده عملکرد اقتصاد ایران، تورم نقطه‌به‌نقطه بالاتــر از ۵۰ درصد، فقط در ۶ ماه اتفاق افتاده که چهاردفعه آن در سال ۱۴۰۱ بوده است. کشــور ما برای دورهای در حدود ۴دهه، بهطور متوسط، تورمی در حدود ۱۸ تا ۲۰ درصد داشته و از این نظر، به‌عنوان اقتصادی با تورم مزمن شــناخته می‌شده است. این نوشــتهها حاوی هشـدارهای کاملا جدی درباره وضعیت تورمی اقتصاد کشور است. دلایل زیادی وجوددارد که نشان می‌دهد بسیاری از نارسایی‌های عمیق اقتصاد ایران،مانند رشد پایین همراه با نوسان، نرخ رشد پایین سرمایه‌گذاری،وابستگی به نفت و حتی نوسانات بزرگ نرخ ارز، ناشی از وجود همین تورم مزمن و به‌ویژه واکنش‌های دولت‌ها به آن بوده است.
شواهد آماری نشان می‌دهد که مشخصاً نیمه سال۱۳۹۷ ،از نظر شـدت تورم، یک نقطه چرخش (point turning) برای اقتصاد ایران بوده است؛ به‌گونه‌ای که رژیم تورمی کشور از یک تورم نسبتاً ثابت بالا (در حدود ۲۰ درصد) به یک تورم فزاینده تغییر وضعیت داده است.( براساس آمارهای منتشر شده توسط مرکز آمار ایران، متوسط تورم نقطه‌به‌نقطه ماه به ماه سال ۱۳۹۷ ، ۵/۲۶ درصد،سال ۱۳۹۸ ،۳۴ درصد، سال ۱۳۹۹ ، ۳۶ درصد، سـال ۱۴۰۰ ، ۴۱ درصد و متوسط ۱۰ ماهه ۱۴۰۱ ، ۴۸ درصد بوده اسـت. همانطور که ملاحظه می‌شود، اولاً از تورم متوسط حدود ۵/۱۸ تا ۲۰ درصد به میزان قابل توجهی فاصله گرفته‌ایم؛ ثانیاً، رژیم تورمی جدید، کاملاً آهنگ افزایشی دارد. در آخرین گزارش رســمی، نرخ تورم یک‌ساله منتهی به دی‌ماه ۱۴۰۱ بالاتر از ۴۶ درصد، تورم نقطه‌به‌نقطه ۵۱ درصدو تورم خوراکی آشامیدنی به بالاتر از ۶۹ درصد رسیده است. روندهای کلان به‌گونه‌ای شکست حکمرانی اقتصادی کشور را نشان داده‌اند که دیگر نیازی به بررسی جزئیات یک دستورالعمل یا یک خرده تصمیم نیست. با این حال، هر روز این وضعیت پیچیده‌تر و خطرناک‌تر می‌شود. اما سوال این است؛ریشه این تباهی‌ها کجاست؟ مرور تجربه کشورهایی که در دام ابرتورم افتاده‌اند، نشان می‌دهد که این اتفاق به‌یکباره رخ می‌دهد. کافی است مروری بر چگونگی بروز ابرتورم در ونزوئلا داشته باشیم که متوسط تورم آن در فاصله ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۳ ،حدود ۲۴ درصد بوده اســت. اما تورم سال ۲۰۱۴ آن به ۶۲ درصد، ۲۰۱۵ به ۱۲۰ درصد، ۲۰۱۶ به ۲۵۰ درصد و ظرف کمتر از دو سال به بیش از ۶۵ هزار درصد رسید. بنابراین شرایط موجود را باید بســیار جدی گرفت. اقتصاددانان پیشتر نیز اشاره کرده بودند که با تورم قابل توجه زمستان ۱۴۰۲ ،نرخ تورم به رکورد جدیدی در کل تاریخ اقتصاد کشــور خواهد رسید. اما عجیب است که مقامات دولت سیزدهم در چنین شرایطی، مدام از کاهش ۱۰ درصدی نرخ تورم سخن می‌گویند. برخی اقتصاددانان معتقدند عبور نرخ ارز بر سطح عمومی قیمت‌ها در اقتصاد ایران بسته به ماهیت و زمان شوک، بین 3 تا ۶ ماه کامل خواهد شد. بر پایه مطالعات و البته مبانی نظری موجود در این زمینه، اثر نرخ ارز متوسط ۳۶ هزار تومانی(رشد ۴۰ درصدی)،در زمستان امسال بالای ۸۰ درصد تخلیه خواهد شد که این معنی را می‌دهد که تورم سالانه دستکم پنج درصد رشد کند. بر این اساس، می‌شود گفت نرخ تورم سالانه امسال رکورد ۴۹ درصد سال ۱۳۷۴ را پشت سر خواهد گذاشت. و اما با توجه به رشد ۵۵ درصدی منابع عمومی بودجه سال ۱۴۰۲ ، تخلیه اثرات نرخ ارز ۴۵ هزار تومانی کنونی رشد ۲۵ درصدی نسبت به متوسط ۳۶ هزار تومان در بهار ۱۴۰۲ و احتمالاً افزایش به‌مراتب بیشتر نرخ ارز و در نتیجه، تخلیه مجدد اثرات این افزایش بر سطح عمومی قیمت‌ها و با فرض تداوم شرایط سیاسی کنونی و عدم‌تغییر چندان لایحه بودجه پیشنهادی در مجلس، نرخ تورم سال ۱۴۰۲ در خوشبینانه‌ترین سناریوی ممکن، بالای ۶۰ درصد برآورد می‌شود.
دیدگاه خود را بنویسید