آیا نرخ ارز در بازار آزاد مهم نیست؟
هادی جمالیان؛ تحلیلگر اقتصاد
یکی از رایج.ترین گزارههای مسـئولین اقتصادی کشور در مواجهه با افزایش نرخ ارز در بازار آزاد چنین است: اگر کل واردات کشور ۱۰۰ واحد باشـد ما ارز ۹۰ واحد را با نرخ‌های سامانه نیما و سنا و ناخدا و مرکز مبادله و... تامین می‌کنیم. بنابراین آنچه در بازار آزاد اتفاق می‌افتد مربوط به کمتر از ۱۰درصد بازار ارز کشور است و اهمیتی ندارد.
از نظر اقتصاددانان، تصمیم‌گیران کشـور با طرح چنین استدلال‌هایی بهصورت آشکارا مغالطه می‌کنند. مغالطه می‌کنند چون می‌دانند؛امروز دیگر مساله این نیست که چند درصد از واردات با چه نرخی تامین شود. مساله اين است که چنددرصد از کل سبد مصرفی خانوار تابع نرخ ارز بازار آزاد است و چند درصد تابع نرخ‌های دستوری آقایان؟
واضح اســت که یکی از ویژگی‌های الزامی پول ثبات نسبی ارزش آن است.برای اینکه مبنایی برای معاملات و قراردادها فراهم شــود و فعالان اقتصادی بتوانند بر مبنای یک پول مشــخص ارزش کالاها و خدمات خود را در طول زمان انــدازه گرفته و قراردادهای تجاری و کاری بر مبنای آن پول شــکل گیرد، حداقلی از ثبات لازم است. نوسان برابری ارزها طبیعی است. اما اگر یک ارز دامنه نوسانش در برابر همه ارزها از حدی گذشت دیگر نمی‌تواند مبنای فعالیت اقتصادی باشد.
یکی از دلایلی که رمزارزها با همه توجهی که جلب کردند و حجم بالا معامالتی که داشتند و مزیت‌های فنی که نسبت بــه پول‌های فیات داشـتند با این حال نتوانستند جایگزین پول‌های رایج شوند همین نوسان بالای قیمت این ارزها بود. ریال در شرایطی قرار گرفته که چاپ پــول، انتظارات تورمی، تحریم و تنش‌های سیاسی، نوســان ارزش آن را از محدوده‌ای که بتواند مبنایی برای فعالیت اقتصادی قرار گیرد خارج کرده است. به همین دلیل، قیمت شیر مرغ تا جان آدمیزاد در این کشــور بهصورت روزانه بلکه ساعتی با نرخ ارز بازار آزاد تعیین می‌شود. در چنین شرایطی برای مردم چه اهمیتی دارد، نرخ نیما و ســنای بانک مرکزی چند است؟ یا چند درصد از واردات کشور با نرخ نیما انجام می‌شود؟ این نرخ‌های ترجیحی فقط برای دریافت‌کنندگان‌چنین ارزهایی جذاب است و نه عامه مردم. در بازار مدتهاست قیمت فرش دسـتباف ایرانی، کود حیوانی، کاه و یونجه، مصالح ساختمانی،حتی یک مترمربع زمین در قلــب ایران‌زمین را با تغییـر نرخ ارز تغییر می‌دهند. بی‌هیـچ ارتباطی با میزان ارزبری کالا. چون ریالی که قرار اســت فروشنده از خریدار بگیرد با مدیریت درخشان تصمیم‌گیران اقتصادی کشور روزانه بی‌ارزش‌تر می‌شود. بنابراین؛ لطف کنید دست‌کم دیگر این مغالطه آزاردهنده را تکرار نکنید که نرخ بــازار آزاد مربوط به ۱۰ درصد بازار ارز کشور است و اهمیتی ندارد. خیر نرخ دلار بازار آزاد متاسفانه مدتی اسـت که مبنای قیمت‌گذاری صددرصد سبد مصرفی خانوارهاست. بنابراین؛ در سیاسـت چنان کنید که این نرخ بهصورت واقعی و نه ســامانه‌ای کاهش یابد و الا چیزی که از دست‌می‌رود فقط ۱۰درصد از واردات کشور نیست بلکه قــدرت خرید چند ده میلیون ایرانی است که به ریال درآمد دارند و به دلار هزینه می‌کنند. کشور ما برای دوره‌ای در حدود ۴ دهه به‌طور متوسط، تورمی حدود ۱۸ تا ۲۰ درصد داشته و از این نظر به‌عنوان اقتصادی با تورم مزمن شناخته می‌شده است. به‌خاطر طولانی شدن این نوع تورم، ما امروز مزمن‌ترین تورم جهان را داریم. دو مسیر بیشتر پیشرو نیست یا باید با چاپ بی.رویه پول، دســتمزد کارگران و کارمندان را متناسب با تورم رشــد دهید که عاقبت چنین مسیری مشخص‌است و دیر یا زود به‌فروپاشی ریال می‌انجامد یا دست از این انگاره که بدون تعامل سازنده با جهان صرفاً باشعارزدگی و واژه‌پردازی و طراحی سامانه و چوب حراج زدن به اموال دولتی امکان رشد و توسعه داریم، بردارید و حکمرانی را به عقل جمعی وانهید. مرور تجربه کشورهایی که در دام ابرتورم‌ها افتاده‌اند، نشان می‌دهد که این اتفاق به یکباره رخ می‌دهد. کافی است مروری بر چگونگی بروز ابرتورم در ونزوئلا داشته باشیم که متوسط تورم آن در فاصله ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۳ ،حدود ۲۴ درصد بوده است. اما تورم سال۲۰۱۴ آن به ۶۲ درصد،۲۰۱۵ به ۱۲۰درصد،۲۰۱۶ به ۲۵۰درصد و ظرف کمتر از دو سال به بیش از ۶۵ هزار درصد رسید بنابراین شرایط موجود را باید بسیار جدی گرفت.
دیدگاه خود را بنویسید