مسعود نیلی می‌گوید مدت‌هاست دوره ماه‌عسل دولت سیزدهم به اتمام رسیده است
سعید خوش‌بین؛ خبرنگار سازندگی
هشدارهای پیدرپی مسـعود نیلی درباره رشد روزافزون حجم پول در اقتصاد کشور، رسانه‌های مدافع دولت را به تکاپو انداخته و اقتصاددان سرشناس کشــور به سیاسی‌کاری،مغلطه، چشم‌پوشی از دستاوردهای دولت سیزدهم و انتخاب گزینشــی شــاخص‌های اقتصادی متهم شده اســت. در این میان، آنها که باید هشدار نیلی را جدی بگیرند یا اصلاً هشدارها را نشنیده‌اند یا اگر شنیده‌اند به استناد چنین پاسخ‌هایی، سخنش را جهت‌دار و سیاسی تلقی کرده‌اند. اما مسعود نیلی چه گفته و آیا نظراتش سیاسی و مغرضانه است؟
به عقیده مسعود نیلی، الگوی تورم در اقتصاد ایران از سال ۱۳۹۷ به بعد تغییرکرده و از یک تورم ثابت بالا به تورمی فزاینده تغییر شکل داده است. او در مقاله‌اش توضیح داده که فزایندگی تورم در ۱۰ ماهه سال جاری ادامه پیدا کرده به‌گونه‌ای که ۴ تورم نقطه‌به‌نقطه از ۶ تورم بالاتر از ۵۰ درصد ثبت شده آماری در اقتصاد ایران درسال ۱۴۰۱ اتفاق افتاده است.نیلی هشدار داده است که وقتی نرخ تورم در دامنه‌ها بســیار بالا مانند شــرایط موجود قرار می‌گیرد، هیچکس نمی‌تواند پیشبینی کند که آینده میانمدت تورم چه خواهد بود و آیا تغییر مســیر دیگری در پیش خواهد بود یا نه. اما مرور تجربه کشورهایی که در دام ابرتورم‌ها افتاده‌اند، نشان می‌دهد این اتفاق به‌یکباره رخ می‌دهد. کافی است مروری بر چگونگی بروز ابرتورم در ونزوئلا داشته باشیم که متوسط تورم آن درفاصله ۲۰۰۴ تا۲۰۱۳ حدود ۲۴ درصد بوده است. اما تورم سال ۲۰۱۴ آن به ۶۲ درصد، ۲۰۱۵ به ۱۲۰ درصد، ۲۰۱۶ به ۲۵۰ درصد و ظرف کمتر از دو ســال به بیش از ۶۵۰۰۰ درصد رسید. لذا شرایط موجود را باید بسیار جدی گرفت.
در مقاله دکتر نیلی که روزنامه دنیای اقتصاد منتشر کرده برای علت‌یابی بروز این پدیده نگران‌کننده به‌رشد هشداردهنده حجم پول اشــاره شده و نشان داده می‌شود که رشد حجم پول از متوســط ســالانه ۲/۱۴ درصد در ۱۰ ساله ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۶ به‌یکباره از سال ۱۳۹۷ به ۵۰ درصد رســیده و در ادامه در ۷ماهه اول امسال به ۳/۵۶رسیده است. به‌عقیده این اقتصاددان با توجه به اینکه رشد بالاتر از ۵۰ درصد حجم پول در گذشته ثبت شده اقتصاد ایران فقط در دو سال ۱۳۵۳ و ۱۳۵۷ اتفاق افتاده است، بی‌توجهی به این تغییر نگران‌کننده می‌تواند عواقب زیانباری داشته باشد.پیام اصلی مقاله مســعود نیلی رشد نگران‌کننده حجم پول در اقتصاد ایران است که هیچکدام از پاسخ‌دهندگان متعرض آن نشــده‌اند. ایرنا تنها به این مطلب اشاره کرده که سهم پول از نقدینگی در دو سـال ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ هم بالا بوده اما اتفاقی نیفتاده است، پس جای نگرانی نیست. این خبرگزاری توجه نکرده که در آن دو سال، رشــد حجم پول به ترتیب ۳/۱۸ و ۵/۲۶ درصد بوده است. نگرانی مســعود نیلی از رشد ۵۶ درصدی حجم پول است که البته درهمین فاصله تهیه پاســخ با انتشار گزارش ماه آبان این رقم به بالاتر از ۶۰ درصد افزایش پیدا کرده است. نیلی سوال کرده؛ آیا توجه دارید که با رشدهای حدود ۶۰ درصد، حجم پول در کمتر از ۱۴ ماه دو برابر می‌شود؟ چطور می‌توان نگران نبود؟
پاسخ بانک مرکزی
بانک مرکزی در پاسخ هشدارهای مسعود نیلی نوشته: در مقاله رشد حجم پایه پولی در وضعیت هشدار نویسنده با اشــاره بــه آمارهای تورم و رشــد پول در ســال‌های اخیر نگرانی‌هایی درباره خطرات افتادن در مهلکه تورم‌های بسیار بالا مطرح کرده است. همچنین وی از سیاست‌های جدید ارزی بانک مرکزی انتقاد کرده و آن را یکی از اشتباهات بزرگ در شـرایط کنونی اقتصادی دانسته است. در سال‌های اخیر سهم مهمی از تورم به شوک‌های سمت عرضه و فشار هزینه در اقتصاد ارتباط مییابد که عموماً نقش انتظارات تورمی نیز در آن معنادار اســت. اما درباره تحولات تورم در سال جاری لازم به اشاره اســت که براساس محاسبات بانک مرکزی از شاخص کل‌بها کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری، نرخ تورم(۱۲ ماهه) در زمان آغاز به کار دولت سیزدهم به رقم ۵۹/۳ درصد در شهریورماه ۱۴۰۰ رسیده بود و به دنبال مجموعه اقدامات دولت سیزدهم به ۴۱/۸ درصد در دی‌ماه سال جاری رسید که نشان‌دهنده کاهش ۱۷/۵ واحد درصدی نرخ تورم نسبت به دی ماه سال گذشته است. در جوابیه بانک مرکزی به دو نکته اشاره شده است؛ اول آنکه براساس شــاخص‌های محاسبه شده این نهاد، تورم دی امسال نسبت به تورم شهریور سال‌گذشته ۵/۱۷ درصد کاهش پیدا کرده است و نکته دوم؛ اینکه اقدامات فراوانی توسط این نهاد در جهت کنترل رشد کل‌های پولی به عمل آمده که جزئیات این اقدامات به‌تفصیل یادآوری کرده است.
براساس محاســبات بانک مرکزی از شاخص کل بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری، نرخ تورم (12 ماهه) در زمان آغاز به کار دولت سیزدهم به رقم ۳/۵۹ درصد در شهریور ماه ۱۴۰۰ رسیده بود و به‌دنبال مجموعه اقدامات دولت ســیزدهم به ۸/۴۱ درصد در دی‌ماه سال جاری رسید که نشان‌دهنده کاهش ۵/۱۷ واحد درصدی نرخ تورم نسبت به دی‌ماه سـال گذشته است. مسعود نیلی در ابتدای متنی که در پاسخ بانک مرکزی و ایرنا تهیه کرده، نوشــت: قبل از پرداختن به محتوای این پاسخ‌ها، لازم‌است این نکته را مطرح کنم که اصل پاسخگویی دستگاه‌های مسئول به نقدهای مطرح شده و استفاده از ادبیات محترمانه که بهویژه در متن منتشر شده بانک مرکزی دیده می‌شود، قابل تقدیر است.
مسعود نیلی در پاسخ به بانک مرکزی نوشت: مساله اصلی این است که بانک مرکزی به محاسبات خود از شاخص کل بهای کالاها و خدمات در مناطق شــهری اشاره می‌کند که توسـط هیچ مرجع رسمی انتشار پیدا نکرده اســت. هر کس به درگاه بانک مرکزی مراجعه کند و آمار نرخ‌تورم از آبان ۱۳۹۷ به‌بعد، هیچ عددی در جداول مربوطه درج نشده و کاملاً منتشر شده توسط این نهاد را جست‌وجو کند، ملاحظه خواهد کرد خالی اســت. ظاهراً رئیس‌جمهور محترم هم به همین ارقام منتشرنشده، اســتناد می‌کند. چنانچه آمارهای تورم و شاخص قیمت بانک مرکزی از قبل در سایت بانک گذاشته شده بود،طبیعتاً شائبه‌ای در این زمینه به‌وجود نمی‌آمد. این در حالی اســت که آمارهای منتشر شده مرکز آمار به‌صورت مرتب و به‌هنگام توســط هر کسی قابل دسترس است که بنده هم به همان آمار استناد کرده‌ام.
نیلی در ادامه نوشته:از سوی دیگر مقایسه تورم دی در یک‌سال با تورم شهریور در سال قبل، فاقد موضوعیت است و هر ماه با ماه مشابه سال قبل خود مقایسه می‌شــود. نیلی می گوید:اطلاع دارم تلاش‌های زیادی توسط دولت محترم در جهت کنترل رشد کل‌های پولی به‌عمل می‌آیــد. اما برآیند آنها، تنها کاهش ۶/۲ واحد درصدی متوسط رشد نقدینگی در ۷ ماهه اول امسال بوده است که البته همین مقدار کم هم با رشــد بسیار بالای حجم پول جبران شده و این خطر بزرگی است که ثبات اقتصاد کلان کشور را تهدید می‌کند.
تحلیل ایرنا و پاسخ نیلی
خبرگزاری ایرنا، در پاسخ به هشدارهای تورمی مسعود نیلی در مقاله که زیاد مؤدبانه نیست، نوشت: مسعود نیلی، مشاور اقتصادی حسن روحانی به‌تازگی در یادداشــتی با انتخاب گزینشــی برخی شاخص‌های اقتصادی همچنین چشم‌پوشی از دستاوردهای دولت در حذف عوامل تورمــی، تلاش کرده وضعیت تورمی کشــور را بدتــر از دوران دولت قبل نشــان دهد. به گزارش ایرنا، اخیراً یادداشتی از مسعود نیلی، مشاور اقتصادی حسن روحانی در رســانه‌های متعلق به وی منتشر شد که پیام اصلی آن،رسیدن شاخص‌های پولی به وضعیت هشدار و قرار گرفتن کشور در معرض ابرتورم بود. مشاور اقتصاد دولت قبل در این یادداشت با مرور آمار تورم همچنین اشــاره به رشد شاخص‌های پولی در سال‌ها و ماه‌ها اخیر، تلویحاً وضعیت تورمی کشــور را بدتر از دوران روحانی نشان داده و در پایان کشــور را در آستانه ابرتورم دانســته است.
به عقیده نویسنده گزارش ایرنا، تحلیل نیلی هرچند حاوی اشاراتی درست در تحلیل دلایل بروز تورم بود اما خواســته یا ناخواسته دچار خطاهایی است که در نهایت منجر به ترسیم تصویری نادرست از وضعیت تورمی ارائه کرده است. ایرنا در ادامه نوشت: نیلی در این یادداشت هیچ اشارهای به مهمترین عامل داخلی تورم در سال‌های اخیر، یعنی کسری بودجه دولت نکرده و از همین رو نتیجه‌گیری وی دچار خدشه است.
در سال‌ها پایانی دولت قبل، مساله بیش برآورد منابع بودجه و هزینه‌تراشی دست و دلبازانه دولت در قوانین بودجه و در نهایت بروز کسری بودجه و تبدیل آن به تورم به یک رویه پایدار و البته تشدید شونده تبدیل شده بود. ایرنا در انتهای گزارش خود نوشت: قابل باور نیست مسعود نیلی که صاحب کرسی تدریس اقتصاد در یکی از دانشگاه‌های مطرح کشور است از تاثیر تورم تولیدکننده و انتقال آن پس از چند ماه به مصرف‌کننده مطلع نباشد. آمارهای مرکز آمار و بانک مرکزی نشان می‌دهد، تورم تولیدکننده در دولت سیزدهم به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.
مسعود نیلی نیز در پاسخ به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی نوشت: پاسخ ایرنا کار من را بسیار راحت کرده است. اولاً؛ نمی‌دانم چرا برای پاسخ، عنوان مغالطه آماری نیلی را انتخاب کرده درحالی که در متن به هیچ غلطی اشاره نشده است. ثانیاً برای آنکه بتواند برای روند نزولی شواهدی ارائه کند به سراغ شاخص قیمت تولیدکننده رفته است. درحالی که می‌دانیم،تورم عبارت است تغییرات زمانی شاخص قیمت مصرف‌کننده. لذا اگر کارشناس محترمی که نمودارها را برای تورم تولیدکننده رسم کرده همین کار برای تورم مصرف‌کننده انجام دهد،ملاحظه خواهد کرد که دو روند کاملاً مغایر یکدیگر به‌دست می‌آید. ظاهراً روند نمایش داده شده، مطلل مورد ادعا در پاسخ بانک مرکزی را نقض می‌کند. بانک مرکزی نوشته که بخش بزرگی از افزایش ســطح عمومی قیمت‌ها ناشی از افزایش هزینه تولید است. در حالی که روند نمایش داده شــده توسط ایرنا بیان می‌کند که رشد شاخص قیمت تولیدکننده کاملاً نزولی است. به عقیده نیلی وقتی این روند را کنار روند رشد شــاخص قیمت مصرف‌کننده می‌گذاریم به این نتیجه می‌رسیم که عامل اصلی تورم، افزایش تقاضا کل است که برآمد از رشد بسیار نگران‌کننده حجم‌پول در سال‌ها بهویژه ماه‌های اخیر است.
پاسخ‌دهندگان به مسعود نیلی تلاش کرده‌اند که نشان دهند، دولت سیزدهم نسبت به‌عملکرد دولت دوازدهم در حوزه تورم بهتر عمل کرده است. این نگاه سیاسی با کنار گذاشتن استدلال نیلی به‌گونه‌ای القا کرده‌اند که انگار او دلبستگی به دولت قبل دارد. مسعود نیلی در پاسخ نوشته: متاسفانه یا خوشبختانه، دلبستگی‌خاصی به هیچ‌یک از مقامات سیاسی ندارم و ضرورتی ندارد که از این مسیر به مطلب من پرداخته شود. در همان مقاله تاکید کرده‌ام که مدت‌هاســت دوره ماه‌عسل به اتمام رسیده و زمان آن رسیده است که به‌جای‌مقایسه با دولت قبل، خودتان را با ابعاد مشکلات مقایسه کنید.
دیدگاه خود را بنویسید