تکذیب توافق مبادله زندانیان میان آمریکا و ایران برای دولت جو بایدن بیشتر مصرف داخلی دارد
فریدون مجلسی؛ تحلیل‌گر روابط بین‌الملل
گاهی وقت‌ها توافق‌هایی میان کشورهای مختلف جهان درمی‌گیرد اما بنا به ملاحظه‌هایی یکی از طرفین قرارداد ادعا می‌کند توافقی رقم نخورده اســت؛ این مالحظات می‌تواند دیپلماتیک، امنیتی یا ناشــی از موضوع‌هایی پشت پرده باشد. در مساله توافق تبادل زندانیان ایران و آمریکا هم هر یک از این ملاحظات می‌تواند در جریان باشــد. بگذارید برای روشـن شدن موضوع به تجربه‌ای تاریخی اشاره کنم. یادم هست در همان اوایل انقلاب که من در دستگاه سیاست خارجی فعالیت داشتم، در مساله کارمندان و دیپلمات‌های آمریکایی که گروگان گرفته شده بودند، روزی سفیر سوئیس در تهران که دفتر حافظ منافع آمریکا در ایران بود، نامه‌ایی در برگ‌هایی سفید بدون سربرگ رسمی و تشریفات دیپلماتیک را در اختیارم گذاشت. آن نامه از طرف جیمی کارتر، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده آمریکا بود که خطاب به امام خمینی رهبر انقلاب، درخواست کرده بود دست‌کم برخی از گروگان‌های زن یا افراد مسن آزاد شوند و برای آزادی دیگر کارکنان و دیپلمات‌های گروگان مذاکره شود. سفیر سوئیس گفت این نامه به مقام‌های ایرانی ارائه شــود در صورتی که مــورد موافقت و پذیرش قرار گرفت، نامه در سـربرگ رســمی وزارت خارجه آمریکا و با تشریفات دیپلماتیک ارائه می‌شود. من درخواست آنها و نامه را منتقل کردم و شب‌هنگام در تلویزیــون از طرف مقام‌های ایرانی عنوان شــد که بله مقام‌های آمریکایی خواهش و تمنا داشتند تا برخی از گروگان‌ها آزاد شوند و آن‌درخواست را رد کردند. فردا آن روز مقام‌های کاخ سفید همچنین سفیر سوئیس در تهران که نامه را ارائه کرده بود این مساله را تکذیب کردند و مدعی شدند اصلا چنین درخواستی مطرح نشده است.
کم‌وبیش گاهی مذاکره‌ها تا ســطحی پیش رفته اما نهایی نشده است یا طرف مقابل شروطی برای نهایی شدن توافق دارد. هرچند در جریان جزئیات مذاکره‌ها و توافق مبادله زندانیان ایران و آمریکا نیستم اما منوط به این تجربه تاریخی میتوان گفت چندان رد و تکذیب مقام‌های آمریکایی محل اعتبار نیســت. از طرفی این مســاله هم باید در نظر گرفت که تکذیب توافــق زندانیان ایران و آمریکا می‌تواند بیشتر مصرف داخلی داشته باشد. در هر حال آنها مدعی هستند که شهروندان ایرانی زندانی در آمریکا در یک سازوکار قانونی و علنی محاکمه شدند و اینکه بخواهند فرد محکومی که در حال گذران دوران محکومیتش هست را آزاد کنند از اراده و اختیار دستگاه سیاست خارجی بیرون است؛ چون بر اساس اصول تفکیک قوا، مسئولیت تصمیم گیری در این امور با دستگاه قضایی آن کشور است. محتملا توافق در این باره نهایی شده است؛اما چون ممکن است دموکرات‌ها و دستگاه دیپلماسی جو بایدن به انجام اقدام‌های خلاف قانون و غیرقانونی متهم شوند برای آرام کردن افکار عمومی یا در امان ماندن از انتقاد جمهوری‌خواهان فعال این توافق را تکذیب و مســاله را تا زمان تبادل زندانیان در سکوت برگزار کنند. از سویی دیگر ایران هم به علنی کردن توافق تبــادل زندانیان ایران و آمریکا نیاز دارند زیرا پس از توافق تهران – ریاض، تاکید بر ادامه روند مذاکره‌ها و توافق آن هم با آمریکا می‌تواند به افزایش ارزش پول ملی کمک بکند چنانکه خبر توافق تهران و ریاض تاثیرهای مثبت و خوشانیدی را بر بازار ارز و خاصه دلار در ایران گذاشت. در برخی رســانه‌ها دیدم کســانی ادعا می‌کنند، تکذیب توافق ایــران و آمریکا برای تبــادل زندانیان از ســوی مقام‌های آمریکایی به دلیل خشــم آنها از میانجی‌گری چیـن در توافق تهران و ریاض است. در حالی که این گمانه‌زنی بیپایه است زیرا آمریکا در جریان مذاکره‌های ایران و عربستان با میانجی‌گری چین بوده از سویی دیگر بدیهی اسـت که همه منافع آمریکا در اعمال نفوذ بر سیاست‌های منطقه‌ای عربستان سعودی خلاصه نشده است.
میانجی‌گری چین میان ایران‌عربستان باعث عصبانیت آمریکا شده است به همین دلیل توافق مبادله زندانیان را تکذیب می‌کند در حالی این گمانه‌زنی نه تنها پای در واقعیت ندارد بلکه خشم آمریکا در مساله میانجی‌گری چین هم ســاخته و پرداخته جریانه‌هی شرق‌گرا و غرب‌ستیز است در هر حال آنچه آشکار است، ایران در مسیر توافق و مذاکره گام برمی‌دارد و اینها نشانه خوبی است.
دیدگاه خود را بنویسید