تورم فزاینده ایران تا کی ادامه دارد؟

سعید خوش‌بین؛ خبرنگار سازندگی

یکی از مشخصه‌های سال گذشته میلادی،افزایش نرخ تورم در اقتصادهای توسعه یافته بود آمریکا و اروپا به واسطه اتخاذ سیاست‌های انبساطی پولی در دوران کرونا و هزینه کرد بالا دولت‌ها برای گذر از بحران کرونا حالا باید با مقداری تورم سر کنند که در مقایسه با نرخ تورم معمول این مناطق میزان بالایی محسوب می‌شود.با این‌حال هم سیاست‌گذاران و هم شهروندان می‌دانند که این تورم مقطعی خواهد بود و سیاست‌ها ضد تورمی به زودی کار خودشان را در مهار و کنترل تورم انجام خواهند داد. با این همه کشورهایی هم هستند که سال‌هاست تورم‌های بالا و دورقمی دارند. از جمله ایران که در حال حاضر ششمین کشور دارای تورم بالا در جهان است.

در این رده بندی زیمبابوه با تورم ۲۸۵ درصدی، ونزوئلا با تورم ۲۱۰ درصدی و سودان با تورم ۱۵۵ درصدی سه کشوری هستند که تورم سه رقمی دارند و در صدر فهرست کشورهای با بالاترین نرخ تورم ایستاده‌اند. ترکیه و آرژانتین نیز که درگیر بحران شده‌اند در سال گذشته میلادی تورم بالای ۷۰ درصد داشته‌اند و در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. این گزارش می‌گوید ایران در سال ۲۰۲۲ تورم ۴۹ درصدی داشته و از نظر این شاخص ششمین کشور دنیاست تورم ایران از کشورهایی مانند سریلانکا سورینام یمن و اتیوپی هم بیشتر است و با این دست فرمان شاید سال آینده در رده‌های بالاتری هم قرار گیرد.

چرا تورم افزایش یافت؟

در حالی که سیاستمداران این روزها مدام از کاهش تورم سخن می‌گویند آمارها نشان می‌دهد پایه پولی در یک سال منتهی به پایان دی ماه ۱۴۰۱ حدود ۲۲۰ هزار میلیارد تومان افزایش یافته که با احتساب مانده اوراق مالی نزد بانک مرکزی بابت اجرای سیاست پولی و خالص توافقات بازخرید که در واقع به بانک‌ها پرداخت شده حدود ۱۶۵ هزار میلیارد تومان از این رقم به وسیله سیستم بانکی ایجاد شده است.

جالب‌تر اینکه خالص بدهی دولت و شرکت‌های دولتی به بانک‌ها مطالبات بانک‌ها منهای سپرده‌های دولت نزد بانک‌ها طی این دوره یک ساله معادل ۱۳۵ هزار میلیارد تومان افزایش یافته و این یعنی دولت عامل مسلط در کسری منابع بانک‌ها و نهایت دست‌درازی بانک‌ها به سمت بانک مرکزی و رشد پایه پولی است در واقع در تمامی مسائل و مصائب اقتصاد ایران همیشه پای دولت در میان است.

اما چرا با اینکه دولت سیزدهم در سخن بسیار از اقدامات و تلاش‌های خود برای کنترل تورم گفته بود چنین دستاوردی حاصل نشد که هیچ، نتیجه هم معکوس بود و تورم همچنان ارقام بالاتری نسبت به گذشته ثبت کرد؟ دولت اصرار دارد که توانسته رشد نقدینگی را مهار کند و اکنون نقدینگی نسبت به گذشته با سرعت کمتری رشد می‌کند. از همین‌رو بانک مرکزی ارقامی را در یک‌بازه زمانی عجیب منتشر کرد تا نشان دهد، نقدینگی رشد پایینتری نسبت به گذشته دارد در آمار بانک مرکزی نشان داده شده که رشد نقدینگی که در ۱۱ اسفند ۱۴۰۰ معادل ۳۲/۵ درصد بوده در ۱۱ اسفند ۱۴۰۱ به ۲۷/۸ درصد کاهش یافته است. البته که این میزان کاهش قابل توجه است اما هیچ توضیح بیشتری از سوی سیاستگذار پولی داده نشده که چرا زمان این مقایسه روز یازدهم ماه در نظر گرفته شده است. ضمن اینکه هنوز نرخ رشد نقدینگی بسیار بالاست. شاید از گزارش گزیده آمار اقتصادی بتوان نتایج بهتری استخراج کرد.

برابر تازه‌ترین گزارش بانک مرکزی از گزیده آمار اقتصادی، نقدینگی در دی ماه ۱۴۰۱ رشد ماهانه ۲/۲ درصدی داشته و به سطح ۶۰۳۷ هزار میلیارد تومان رسیده است بر این اساس رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی معادل ۳۴/۱ درصد بوده است. نکته نگران کننده دیگر افزایش سهم پول در نقدینگی است. حجم پول که پیش تر مسعود نیلی، اقتصاددان نسبت به افزایش آن در ترکیب نقدینگی هشدار داده بود، در دی ماه ۱۴۰۱ معادل ۷ درصد افزایش داشته است. به این ترتیب سهم پول از نقدینگی با ۱/۱ درصد افزایش در دی ماه به ۲۴/۷ درصد رسیده است. این در حالی است که پایه پولی نیز در دی ماه ۱۴۰۱ نسبت به ماه مشابه سال قبل از آن برابر ۳۸/۲ درصد افزایش یافته و رشد ماهانه آن نیز ۲/۴ درصد بوده است. رشد پایه پولی و افزایش سهم پول در نقدینگی دو زنگ خطر برای سیاست‌گذار است که نشان می‌دهد روند فزاینده تورم می‌تواند همچنان در سال جاری هم ادامه داشته باشد آن هم سالی که شعار مهار تورم را بر پیشانی خود دارد. در چنین شرایطی دولت هم انتشار آمارها را متوقف کرده و هم انگشت اتهام به سوی منتقدان گرفته است. از جمله اینکه ۲۸ ماه است آمارهای مهم پولی و بانکی از جمله گزیده آمارهای بخش مالی و بودجه ای منتشر نمیشود و آخرین آمار این بخش مربوط به اسفند ۱۳۹۸ است. این گزارش احتمالا به این دلیل منتشر نشده که عملکرد فاجعه بار بودجه های سالانه در دسترس منتقدان قرار نگیرد همچنین میان آمارهای منتشر شده بانک مرکزی و مرکز آمار تناقض زیاد دیده می شود.

از سوی دیگر این یک رسم قدیمی است که به محض جواب ندادن سیاستها و آشکار شدن خطاها که منجر به تشدید نارضایتی در جامعه و افزایش انتقادها به عملکرد دولتها می شود، انگشت اتهام به سوی منتقدان گرفته می‌شود و دولت ها عملکرد بد خود را گردن آنها می اندازند. ابراهیم رئیسی اخیرا در همایش مدیران سراسر کشور گفته: در دنیا وقتی یک دولتی در انتخابات سر کار می آید، بقیه تلاش می‌کنند او موفق شود نه اینکه با قلم زدن بیجا و حرف‌زدن‌های نادرست مردم را ناامید کرد.