چهار روز تا انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه باقی مانده است. براساس نظرسنجی‌ها «رجب طیب اردوغان» از رقیب خود«کمال قلیچدار اوغلو» عقب‌تر است. آیا شکست می‌خورد یا پیروز نهایی این انتخابات خواهد بود؟
سازندگی به این موضوع پرداخته است
امیرعباس نخعی؛ دبیر گروه جهان
انتخابات ترکیه در حالی به مراحل سرنوشت‌ساز خود نزدیک می‌شود که در آخرین نظرسنجی انجام شده، کمال قلیچداراوغلو از اردوغان پیش است و انجام و انتشار نظرسنجیهای جدید براساس قوانین ترکیه تا برگزاری انتخابات ممنوع است.
بر اساس آخرین نظرسنجی، کمال قلیچداراوغلو با ۴۸/۶ درصد از اردوغان با ۴۲/۵ درصد آرا جلوتر است اگرچه با این نتایج هیچ یک از نامزدها حائز اکثریت نیستند و انتخابات به دور دوم می‌رود. به غیر از اردوغان و «قلیچداراوغلو»، «محرم اینجه»، رهبر حزب میانه‌روی میهن و «سینان اوگان»، نامزد راست‌گرای اتحاد اجدادی نیز در انتخابات شرکت می‌کنند. هر یک از این دو به ترتیب ۳/۷ و ۵/۲ درصد از آرا را به خود اختصاص داده‌اند. این در شرایطی است که اگر یکی از نامزدها به نفع دیگری کنار برود، آرایش صحنه تغییر خواهد کرد. در این دوره با توجه به اینکه اکثر مخالفان، گرد قلیچداراوغلو جمع شده‌اند براساس گمانه‌زنی‌ها بعید نیست که محرم اینجه به نفع قلیچداراوغلو کنار بکشد.
اوضاع نامناسب اقتصادی در ترکیه طی سال‌های گذشته و سقوط ارزش لیر این کشور در برابر دلار موجب نارضایتی‌های گسترده در میان مردم ترکیه شده است. افزایش ناگهانی هزینه‌های زندگی به‌ویژه در بخش مسکن و نرخ بیکاری، مهم‌ترین موضوع‌هایی است که روی رأی‌دهندگان اثرگذار است. علاوه‌بر این، واکنش دولت و مقابله با زلزله‌های ویرانگر بهمن ماه ۱۴۰۱ (۶ فوریه ۲۰۲۳) در صندوق‌های رأی تاثیر بسزایی دارد، جایی که انتقادهای فراوانی را متوجه دولت اردوغان کرد.
اردوغان پس از کودتای نافرجام در ترکیه تقریباً تمام مخالفانش را به‌ویژه در ارتش به بهانه همراهی با فتح‌الله گولن که در آمریکا به سر می‌برد از عرصه سیاست خارج کرد و به همین دلیل اکنون موج تازه‌ای از طبقات متوسط و دانشگاهی را علیه خود می‌بیند. وی در آن زمان بیش از ۱۰۰ هزار نفر از نیروهای ارتش، کارکنان دستگاه قضایی، کارمندان دولتی و دانشگاهیان از نهادهای دولتی را پاک‌سازی کرد. اردوغان در این دوره همچنان به شعارهای همیشگی خود از جمله عدم وابستگی به غرب و آمریکا و شعارهای اسلام‌گرایانه از جمله مخالفت با شرب الکل و هم‌جنس‌گرایی و فمینیسم تلاش دارد تا پایگاه سنتی خود را حفظ کند. تمایل نزدیکی به دولت روسیه و چین در عرصه بین‌المللی از وجوه دیگر دیدگاه‌های اردوغان است. در مقابل کمال قلیچداراوغلو با شعارهای غرب‌گرایانه و ناسیونالیستی، طبقه دانشگاهی و متوسط را به سمت خود نزدیک کرده است. قلیچداراوغلو می‌گوید در صورت پیروزی در انتخابات، غرب را به روسیه ترجیح خواهد داد و از فروش ملک و خاک ترکیه در ازای اقامت به سرمایه‌گذاران خارجی جلوگیری خواهد کرد. وی همچنین به گسترش آزادی‌های سیاسی و حقوق مدنی و شهروندی تاکید بسزایی دارد. شعارهایی که مستقیم پایگاه رأی خود را نشانه رفته است. قلیچداراوغلو همچنین به بازگرداندن پناهندگان با نزدیکی به دولت سوریه و آرام‌سازی این کشور تاکید می‌کند. بازگرداندن مهاجران به ویژه مهاجران سوری از شعارهای تاثیرگذار در جامعه امروز ترکیه است.
مواضع قلیچداراوغلو موجب شده تا اکثر رسانه‌های غربی از وی در برابر اردوغان حمایت کنند. اگرچه این اظهارات وی بی‌پاسخ نیز نمانده و اردوغان با توجه به پایگاه شعاری خود، وی را متهم کرد پس از اینکه ترکیه بعد از سال‌ها استقلال خود را به دست آورده، می‌خواهد این کشور را به آمریکا و غرب وابسته کند. شعارهای اسلام‌گرایانه اردوغان و قلیچداراوغلو نه در زبان که در ظاهر نیز خودنمایی می‌کند. مثلاً همسر اردوغان همواره با حجاب کامل اسلامی در محافل ظاهر می‌شود اما همسر قلیچداراوغلو بدون پوشش اسلامی در محافل حضور می‌یابد.
اردوغان در خصوص زنان دیدگاه‌های متفاوتی دارد. اردوغان در یک سخنرانی در کنفرانسی بین‌المللی در استانبول در ۲۰۱۴ اظهار کرد که برابری زن و مرد برخلاف طبیعت است چراکه طبیعت آنها با یکدیگر فرق می‌کند. وی گفته بود: «گاهی اینجا می‌گویند زن و مرد برابر هستند ولی برابری میان زنان و برابری میان مردان توصیف درست‌تری است.» وی همچنین گفته بود باید به‌جای واژه «تساوی» برای زنان از کلمه «معادل» استفاده شود. وی اضافه
کرده بود: «مادر بودن، عالی‌ترین جایگاه است. شما نمی‌توانید این را برای فمینیست‌ها توضیح دهید. آنها مادر بودن را قبول نمی‌کنند و چنین دغدغه‌ای ندارند».
اردوغان اگرچه شعارهای اسلام‌گرایانه را برای اداره کشور انتخاب کرده است اما در جامعه مردم در نوع پوشش و حتی شرب الکل به شرطی که در ملأعام نباشد، آزادند. این نوع دوگانگی در سیاست‌های بین‌المللی وی نیز جاری است. اردوغان از حامیان جدی مردم فلسطین است اما کشورش با اسرائیل نیز رابطه دارد و درهای مراودات دو طرفه حتی در عرصه‌های نظامی باز است. اردوغان اگرچه در شعار ضدغربی است و توسط آمریکا تحریم شده است (در ۲۴ مهر ۱۳۹۸ رجب طيب اردوغان، ریاست‌جمهوری ترکیه به دلیل آنچه تجاوز نظامی به کردها خوانده شده تحریم شد) اما با این کشور در ارتباط است و رابطه دیپلماتیک مناسبی با کشورهای غربی دارد.
روابط اردوغان با ایران نیز همواره مناسب بوده است، اگرچه در بعضی مسائل تنش‌های اساسی نیز وجود دارد. اردوغان از مخالفان جدی تحریم‌های یک جانبه علیه ایران بوده و در ابتدای شدت گرفتن تحریم‌ها در دوره محمود احمدی‌نژاد ، ترکیه کمک‌های موثری به ایران در دور زدن تحریم‌ها کرد و ماجرای هالک بانک این کشور در سیستم قضایی آمریکا مطرح شد. همچنین ایران در زمان کودتا علیه اردوغان به وی کمک کرد. اما عمده اختلاف‌های ایران و ترکیه در دوره اردوغان بر سر دو موضوع بود، اول موضوع جنگ داخلی در سوریه که ایران از حامیان جدی بشار اسد و اردوغان خواستار سقوط دولت اسد بود. جمله وی درباره خواندن نماز در مسجد اموی بدون حضور بشار اسد، جمله ماندگاری بود که در زمان سفر ابراهیم رئیسی به سوریه و نماز وی در مسجد اموی بار دیگر بر سر زبان‌ها آمد.
نکته بعدی، اختلافات ایران با باکو است. حمایت همه‌جانبه ترکیه در کنار اسرائیل از دولت جمهوری آذربایجان در جنگ پاییز سال ۲۰۲۰ برای آزادسازی مناطق اشغالی قره‌باغ از ارمنستان، روابط ایران و ترکیه را وارد دوره‌ای جدید از تنش کرد. پس از پیروزی دولت «الهام علی‌اف» در جنگ اخیر قره‌باغ، ترکیه توجه بیشتری به منطقه قفقاز جنوبی نشان داد و با مطرح کردن دالان و کریدور «زنگزور» و حمایت جدی از این ایده، سعی در تغییر جغرافیایی سیاسی منطقه قفقاز جنوبی و اتصال مستقیم زمینی خود به این منطقه دارد.
نتیجه عملی محقق شدن دالان زنگزور که هدف آن اتصال زمینی مستقیم باکو به نخجوان و از آنجا به ترکیه است، قطع کردن مرز زمینی ۴۴ کیلومتری بین ایران و ارمنستان است و دولتمردان ایران به صراحت اعلام کرده‌اند که در صورت ورود نیروهای دولت باکو به استان «سیونیک» در جنوب ارمنستان، نیروهای نظامی خود را وارد منطقه کرده و جلوی تغییر ژئوپلیتیک و مرزهای سیاسی منطقه را خواهند گرفت. اگرچه به‌رغم این اختلافات، ایران و ترکیه در دوره اردوغان همواره وجه دوستانه در رفتار دیپلماتیک را حفظ کرده‌اند.
به‌رغم برخی تحلیل‌ها، بسیاری از کارشناسان معتقدند که پیروزی دولت اسلام‌گرای اردوغان در این دوره از انتخابات همچنان به نفع ایران است و ایران اگرچه تاکنون اعلام موضع صریحی نداشته است اما پیروزی اردوغان را بر کمال قلیچداراوغلو با شعارهای غرب‌گرایانه ترجیح می‌دهد. حتی شعار احداث جاده‌ای از ایران به چین و دور زدن باکو اگر برای جریان‌های غیردولتی در ایران خوشایند بود اما طرح چنین شعاری که اجرای آن نیز بعید می‌رسد، ایران را ترغیب نمی‌کند که قلیچداراوغلوی غرب‌گرا را به اردوغان اسلام‌گرا و نزدیک به روسیه و چین ترجیح دهد.
اگرچه برای کشورها، منافع ملی معمولاً مبتنی بر سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌های داخلی است اما برقراری ارتباط برای ایران با دولت اردوغان راحت‌تر به نظر می‌رسد تا رقیب سیاسی وی. به هر حال، انتخابات ترکیه در ۲۴ اردیبهشت، یعنی حدود چهار روز دیگر برگزار می‌شود و این در حالی است که اکثر نظرسنجیهای نزدیک به انتخابات قلیچداراوغلو را با اختلاف کم و شکننده پیروز دور اول انتخابات نشان می‌دهد. اگرچه آرایش سیاسی در ترکیه تا روزهای آخر مشخص نمی‌کند که چه میزان مشارکت‌کننده در واپسین لحظات به صف رأی‌دهندگان می‌پیوندند. در هفته‌های اخیر اخباری مبنی‌بر عدم سلامت رجب طیب اردوغان و خستگی وی منتشر شد. ناتمام گذاشتن یک مصاحبه زنده به بهانه درد معده و بستری شدن در بیمارستان، در حالی که اخبار ضدونقیضی از سکته قلبی یا سرماخوردگی وی منتشر شد به این گمانه دامن زد. پس از این اخبار، اردوگاه انتخاباتی اردوغان اخبار عدم سلامت وی را به رسانه‌های وابسته به غرب نسبت داد و اعلام کرد که اردوغان در سلامت کامل است. این امکان که قلیچداراوغلو به ریاست ۲۰ سال اردوغان در دور اول پایان دهد بسیار ضعیف است اما در دور دوم و پیوستن سایر نامزدها و مشخص شدن سهم‌ها، ممکن است این انتظار ۲۰ ساله را پایان دهد.
دیدگاه خود را بنویسید