حسین زمان خواننده‌ای که همیشه در کنار مردم بود درگذشت
بیژن مومیوند؛ گروه ادبیات و هنر
حسین زمان، از احیاگران موسیقی پاپ بعد از انقلاب، پس از چند ماه تحمل درد و رنج بیماری سرطان کبد، پنج‌شنبه ۲۱ اردیبهشت در ۶۳ سالگی درگذشت.
چهارشنبه شب خانواده حسین زمان اعلام کردند او به بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) منتقل شده و صبح پنج‌شنبه، پسرش (ابوذر زمان) توییت کرد: «بابام رفت، بابام برای همیشه رفت.» مراسم تشییع پیکر حسین زمان صبح جمعه ۲۲ اردیبهشت در قطعه هنرمندان بهشت زهرا با حضور اعضای خانواده، نزدیکان و دوستان و جمعی از علاقه‌مندان این هنرمند برگزار شد و پیکرش در کنار هنرمندانی چون شهرام عبدلی (بازیگر)، محمدرضا الوند (نویسنده تئاتر) و جلال مقامی (دوبلور) به خاک سپرده شد. هادی خانیکی، فیض‌الله عرب‌سرخی و محسن میردامادی از جمله چهره‌های سیاسی بودند که در این مراسم حضور داشتند. در پایان این مراسم فرزندان حسین زمان، سخنانی در وصف پدرشان گفتند. زینب زمان در بخشی از صحبت‌هایش گفت: «بگذارید از او همان‌گونه که نام می‌بردم، نام ببرم؛ «بابایی جونم». «بابایی جون» عاشق و هنرمندم. «بابایی جون» شریف و شجاعم. مردی که دردش، درد مردم بود. مردی که دل‌باخته معلمی و خواندن بود. من، شجاعت، صبوری، عاشقی، شرافت و انسانیت را از او آموختم.» ابوذر زمان هم در بخشی از سخنانش گفت: «پدرم برای من مظهر شرافت و آزادگی بود و تا آخر عمر برای من افتخار بزرگی است که زیر سایه این مرد شریف بزرگ شدم.»
از سیاست و جنگ تا موسیقی
حسین زمان از جمله خوانندگان پاپ ایرانی بود که از دهه ۷۰ فعالیت هنری خود را آغاز کرد اما او یک خواننده صرف نبود بلکه خواننده‌ای بود با دغدغه‌های سیاسی و اجتماعی پررنگ و در دوران اصلاحات تصویری که از او در یادها مانده برگزاری دعای کمیل در محوطه بیمارستان سینا بعد از ترور سعید حجاریان در ۲۲ اسفند ۱۳۷۸ بود.
حسین زمان که متولد ۱۸ مرداد ۱۳۳۸ بود، پس از اتمام تحصیلات متوسطه در تهران و اخذ دیپلم ریاضی از دبیرستان خوارزمی، سال ۱۳۵۶ به دانشگاه راه یافت و در رشته مهندسی الکترونیک در دانشگاه صنعتی اصفهان به تحصیل پرداخت. او فعالیت سیاسی را از ۱۶ سالگی در دبیرستان و با پخش اعلامیه‌ها و نوشتن مقالات سیاسی آغاز کرد و تلخی دنیای سیاست را نخستین بار سال ۱۳۵۶ چشید؛ پس از ورود به دانشگاه به دلیل فعالیت‌های سیاسی توسط ساواک دستگیر و از دانشگاه اخراج شد. پس از آن برای ادامه تحصیل راهی آمریکا شد اما با شروع جنگ تحمیلی علی‌رغم این که حدود صد واحد را گذرانده بود و برای چند ترم پیاپی شاگرد اول شده بود، درسش را نیمه‌کاره رها کرد و به کشور بازگشت. پس از بازگشت راهی جبهه شد و در طول هشت سال جنگ، همزمان با حضور در جبهه، تحصیلاتش را تا کارشناسی ارشد در رشته مهندسی مخابرات ادامه داد و مدتی هم فرماندهی معاونت مخابرات نیروی دریایی سپاه پاسداران را برعهده داشت. جنگ تمام شد اما تأثیر شخصی و نیز اعتقادی و سیاسی آن با حسین زمان باقی ماند و موجب شد، در آغاز راه فعالیت هنری، «انقلاب و جنگ و شهادت» مضامین اصلی نخستین آثار او باشد. به مرور اما بیشتر به ترانه پاپ اجتماعی رو آورد تا دوم خرداد ۱۳۷۶ فرا رسید و خاستگاه فکری و سیاسی او باعث شد به طیف اصلاح‌طلبان و به‌طور مشخص به جبهه مشارکت نزدیک شود. به گفته خودش، این قرابت سیاسی به خاطر «آرمان» مشترکی بود که قرار بود در سایه اصلاحات عملی شود و حسین زمان تا حدی پای آن ایستاد که وقتی سعید حجاریان ترور شد، در محوطه بیمارستان سینا برایش اشک ریخت و دعای کمیل خواند.
همزمان با آغاز به کار دولت اصلاحات، اولین آلبوم موسیقی پاپ حسین زمان با عنوان «شب دلتنگی» منتشر شد . سال بعد هم به صورت مشترک با قاسم افشار، خشایار اعتمادی و علیرضا عصار آلبوم «فصل آشنایی» را منتشر کردند و چند آلبوم دیگر هم منتشر کرد. زمان به‌واسطهٔ جنس صدای خاص خود و البته همکاری با چهره‌های شناخته شده آهنگ‌ساز و ترانه‌سرا، خیلی زود مورد توجه مخاطبان قرار گرفت و آلبوم‌های او به ویژه «شب دلتنگی» و «قصه شب» در زمان خود بسیار مطرح و شنیده شد.
ممنوعیتی ۱۶ ساله
تقریباً از سال ۱۳۸۱ روند ممنوعیت اجراهای صحنه‌ای حسین زمان آغاز شد. خودش در گفت‌وگویی که تیر ۱۳۹۸ با خبرگزاری ایسنا داشت درباره شروع مشکلات و ممنوعیت‌هایش گفته بود: «هیچگاه رسماً چیزی دربارۀ ممنوع‌الفعالیتی‌ام به من اعلام نشد. من سال ۸۰ آخرین کنسرتم را برگزار کردم و از سال ۸۱ هر جا که برای برگزاری کنسرت اقدام کردم برایم مانع‌تراشی شد؛ یعنی در عمل به من اجازه برگزاری کنسرت ندادند. یا جو کنسرتم را به هم زدند یا جلوی بلیت‌فروشی را گرفتند یا اینکه اصلا اجازه ندادند وارد سالن شویم. در واقع چند سالی به این شکل بدون اینکه یک مرجع قانونی بخواهد دخالت کند، جلوی فعالیت‌های من گرفته شد. زمانی که قصد داشتم با هواپیما برای کنسرتم در آبادان بروم، با من تماس گرفته شد که شواری تأمین اعلام کرده که به آبادان نروم چون اصلا امکان برگزاری کنسرت برای من وجود ندارد. سوال کردم که چرا؟! به من گفتند: دستور داده شده.» در زمان علی لاریجانی پخش آثارش از رادیو و تلویزیون هم ممنوع شد و این رویه در زمان ضرغامی و علی عسگری هم ادامه یافت. خودش در این باره گفته است: «ممنوعیت پخش آثار من از صدا و سیما، خواسته خودم بود و با استقبال صدا و سیما نیز روبه‌رو شد. آقای لاریجانی طی یک دستور مکتوب به همۀ شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی پخش آثار من را ممنوع کرد.»
محرومیت زمان از فعالیت که از دوره دوم دولت خاتمی آغاز شده بود، در دو دوره دولت احمدی‌نژاد تشدید شد و در دولت اول حسن روحانی هم ادامه یافت. طی بیش از ۱۶ سال، حسین زمان بسیار تلاش کرد تا حق خود برای برگزاری کنسرت و انتشار آلبوم موسیقی را پس بگیرد. سال ۱۳۹۶ پس از ۱۵ سال ممنوع‌الکاری گفت: «در این ۱۵ سال که به زور و اجبار فعالیت نکردم به اندازه ۱۵۰ سال پیر شدم». حسین زمان سرانجام پس از ۱۶ سال ممنوعیت و پیگیری برای رفع آن، سال ۱۳۹۷ موفق شد برای انتشار سه ترانه از وزارت ارشاد مجوز بگیرد و سال بعد یعنی مرداد ۱۳۹۸ به او اجازه دادند دو نوبت در برج میلاد تهران کنسرت برگزار کند. در اجرای این کنسرت که با عنوان «به تو می‌رسم دوباره» برگزار شد، بیش از ۳۰ نوازنده به رهبری ارکستر صابر جعفری، حسین زمان را همراهی کردند که ترکیبی از کارهای جدید و قدیمی‌اش بود؛ با این حال پس از این کنسرت بار دیگر خبری از او روی صحنه نشد.
حسین زمان سال ۹۸ در گفت‌وگویی با روزنامه «شهروند» گفته بود: «تن به هنر سفارشی و فرمایشی ندادم... زمان آقای احمدی‌نژاد رفتم ارشاد ببینم چه می‌گویند که گفتند از بالا دستور داده شده به من مجوز ندهند. هر چه پرسیدم بالا یعنی کجا؛ توضیحی ندادند... من عاشق ایرانم و دل کندن از ایران همیشه برایم سخت و عذاب‌آور بوده است. تلاش کرده‌ام تا حقم را بگیرم و با حضور در وطنم به فعالیت‌های هنری‌ام بپردازم. خیلی سخت بوده و خیلی ضربه خورده‌ام. سال‌های زیادی را از دست داده‌ام ولی پشیمان نیستم؛ چراکه تن به هنر سفارشی و فرمایشی ندادم. من هنرم را نفروختم و برای حفظ موقعیتم مقابل هیچ‌کس سر خم نکردم و از این بابت راضی‌ام.» او در مصاحبه‌ای دیگر گفته بود: «وظیفه هنرمندان ایجاب می‌کند در شرایط [دشوار] کنار مردم بایستند و بخشی از آثار خود را صرف بیان دردهای مردم کنند... ما لباسی به تن کرده‌ایم که تعهدآور است و باید هزینه‌های آن را هم پرداخت کنیم.»
«قصه شب» (۱۳۷۸)، «شاپرک» (۱۳۷۹) و «مشق عشق» (۱۳۸۰) از جمله آلبوم‌های این خواننده موسیقی پاپ بود. آخرین اثر به‌جا مانده از زنده‌یاد حسین زمان ترانه‌ای اعتراضی است با عنوان «خیابان» که آن را پاییز ۱۴۰۱ منتشر کرد.
دیدگاه خود را بنویسید