چرا وزیر خارجه از معاهده ۱۳۵۱ هیرمند آگاهی ندارد؟
فرشید عابدی؛ روزنامه‌نگار
اظهارنظر وزیر امور خارجه در نشست اخیر تسریع در روند پیگیری حقابه هیرمند که در بندر چابهار برگزار شد، نشان از بی‌اطلاعی آقای امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران از بدیهیات معاهده ۱۳۵۱ هیرمند به‌عنوان تنها معاهده بین‌المللی در میان رودخانه‌های مرزی کشور و دیپلماسی آب دارد.
امیرعبداللهیان در بخشی از اظهارات خود عنوان کرد که مساله آب رودخانه هیرمند از چهار ماه پیش به وزارت امور خارجه و نیرو محول شده است. این در حالی است که کمیساریای آب ایران در زمینه معاهده هیرمند تا کنون حدود ۲۷ جلسه با کمیساریای آب افغانستان برگزار کرده بنابراین بی‌اطلاعی رئیس دستگاه دیپلماسی از ماده هشتم معاهده ۱۳۵۱ جای تامل دارد!
طبق ماده دوم معاهده، افغانستان متعهد است در سال نرمال آبی ۲۶ متر مکعب بر ثانیه و در مجموع ۸۲۰ میلیون متر مکعب در سال به ایران حقابه بپردازد. اینکه وزیر امور خارجه ایران، حقابه ایران را ۸۵۰ میلیون مترمکعب عنوان می‌کند؛ یک فاجعه در حوزه دیپلماسی آب محسوب می‌شود. در بخش دیگری از اظهارات حسین امیرعبداللهیان آمده: تیم کارشناس ما آماده است تا به افغانستان سفر کرده و میزان آب سد کجکی را بررسی کند که واقعاً آب دارد یا نه، بعد این مساله معلوم می‌شود. بی‌تردید وجود آب پشت سدها را می‌توان توسط تصاویر ماهواره بررسی کرد اما چرا تاکنون کمیساران آب ایران نتوانستند از تاسیسات آبی افغانستان بازدید کنند؟
طبق ماده پنجم پروتکل شماره یک: « در سال‌هایی که بر حسب شرح ماده چهارم معاهده، مقدار جریان آب کمتر از سال نرمال باشد و کمیسار جانب ایرانی راجع به جریان آب بالاتر از مدخل بند کجکی بر هیرمند (هلمند) در دستگاه آب‌شناسی دهراود طالب معلومات شود، جانب فغانی ارقام مربوطه را که توسط آن دستگاه ثبت شده به دسترس وی می‌گذارد. در اثر تقاضای کمیسار ایرانی افغانی راپور ماهانه جریان آب را که در دستگاه دهرود ثبت شده است به وی ارائه می‌دارد. در صورت تقاضای کمیسار ایرانی، کمیسار افغانی با وی همکاری خواهد نمود تا جریان آب را در دستگاه دهراود مشاهده و اندازه‌گیری نماید.» بند کمال‌خان نقض بند ماده پنجم معاهده ۱۳۵۱ است، افغانستان مکررا بندهای معاهده را نقض کرده اما چرا دستگاه دیپلماسی، اقدام بازدارنده‌ای بروز نداده است؟ اولین راه‌حل پیش‌بینی شده برای اختلافات آبی میان دو کشور، راه‌حل دیپلماتیک است. فاجعه ناآگاهی رئیس دستگاه دیپلماسی نشان از عدم هماهنگی و هم‌افزایی میان وزارت نیرو و خارجه دارد. وزیر امور خارجه کشورمان عنوان کرده که حاکمان افغانستان حقابه را قبول دارند و نمی‌گویند آب نمی‌دهیم. طالبان می‌گویند، آب اینقدر در سد کجکی نیست که رهاسازی آب را انجام دهیم. برگزاری حدود ۲۷ جلسه کمیساران آب هیرمند مبین این است که دولت‌های
افغانستان در ادوار مختلف، معاهده ۱۳۵۱ را قبول داشته‌اند و تا پیش از احداث بند کمال‌خان به علت عدم توان طرف افغانستانی در زمینه مدیریت سیلاب‌ها، مشکل چندانی در زمینه دریافت حقابه ایران از رودخانه هیرمند به استثنای سنوات خشکسالی وجود نداشته است. امیرعبداللهیان به نقل از طرف افغانی عنوان می‌کند که آب زیادی در سد کجکی نیست در حالی که محمد سرگزی، نماینده مردم سیستان به‌عنوان یک مقام رسمی قوه مقننه در نطق خود در صحن علنی مجلس اعلام کرده که در سال گذشته ۲ میلیارد متر مکعب آب از طریق سامانه انحرافی به کمال‌خان به سمت گودزره منحرف شده است. اگر ادعای این نماینده مجلس از اساس کذب است، چرا متولیان امر در حوزه وزارت امور خارجه وزارت نیرو و مرکز پژوهش‌های مجلس به ادعاهای وی واکنش نشان نمی‌دهند؟ و اگر ادعای وی درست است باید بررسی شود که چرا انفعال و ناکارآمدی دستگاه دیپلماسی مانع دریافت حقابه سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ ایران از رودخانه هیرمند شده است؟
به‌رغم بد عهدی‌های مقامات طالبان در زمینه مساله هیرمند نه‌تنها شاهد بروز هیچ اقدام بازدارنده از جانب دستگاه‌های متولی نیستیم بلکه تاکنون امتیازات بسیاری از قبیل واگذاری سفارت افغانستان در تهران به دیپلمات‌های حکومت نامشروع طالبان اعطا شده است. مادامی که افغانستان به عنوان کشور بالادست حوضه آبریز هیرمند قصد دارد با سدسازی و انحراف آب از منابع مازاد آبی خود به‌عنوان ابزار سیاسی بهره ببرد، حاکمیت باید راهی غیر از مذاکره را برای دریافت حقابه در دستور کار قرار دهد.
دیدگاه خود را بنویسید